Pomiar ryzyka rynkowego - metoda wartości ryzykowanej
A. Gemzik- Salwach
ABSTRACT: Problem pomiaru i sterowania ryzykiem pojawił się wraz z nadejściem w połowie lat siedemdziesiątych XX wieku nowych tendencji na światowych rynkach finansowych. W tym czasie gwałtownie wzrosła zmienność parametrów finansowych, co skierowało zainteresowanie podmiotów gospodarczych w stronę metod, służących ograniczaniu nowo powstałych rodzajów ryzyka. Nastąpił wtedy naturalny wzrost popytu na kontrakty terminowe, który w odpowiedzi na konkretne potrzeby inwestorów stymulował dywersyfikację tych instrumentów [Jajuga, Kuziak, Markowski, 1998]. Nowe produkty finansowe, choć miały służyć kontroli ryzyka, same w sobie stanowiły nowe jego .ródło. Ponadto w tym czasie pojawiło się zjawisko globalizacji, oznaczające powstanie silnych powiązań pomiędzy rynkami, które wiąże się z wzrostemkorelacji zmiennych finansowych. Wszystkie te czynniki wzajemnie oddziaływały na siebie, dodatkowo jeszcze się potęgując. Wtej sytuacji zarządzanie ryzykiem, którego nadrzędnym celem jest ochrona instytucji przed nieakceptowanym poziomem strat, stało się bez wątpienia dużo trudniejsze [Grabowska, 2000, s. 34]. W ostatnim czasie świat finansowy skłania się do poglądu, że przy pomiarze ryzyka rynkowego należy brać pod uwagę możliwe niekorzystne odchylenia od oczekiwanych wartości. Prowadzi to do koncepcji miar zagrożenia, spośród których standardem stały się metody pomiaru ryzyka oparte na wartości ryzykowanej [Jajuga, 2000, s. 112; Jajuga, 1999, s. 64]. Użytkownik, który chce zastosować metodę Value at Risk, ma do wyboru kilka możliwych sposobów jej kalkulacji, przy czymw każdej z nich występuje przynajmniej jeden parametr, którego wielkość można elastycznie dobierać [Bałamut, 2002, s. 93]. Konstruowane modele mogą różnić się np. przyjętymi założeniami co do rozkładów zwrotów z czynników ryzyka, metodami agregacji różnych kategorii ryzyka, sposobem traktowania opcji itp. Wykorzystanie odmiennych metod estymacji Value at Risk często prowadzi do braku spójności w ocenie ryzyka, dlatego też szczególnie ważna jest znajomość założeń oraz ich konsekwencji.
Full text (PDF)
Issue number: 8
In this issue:
Poland's Accession to the European Union: Adaptation and Absorption
A. Łukaszewicz
ABSTRACT |
PDF
Poland's Accession to the European Union: Adaptation and Absorption Adaptive processes signify, above all, a mutual structural adaptiation of interrelated units ana organisms, while absorptive processes signify the transmission of characteristics and properties of socioeconomic processes from the units and ogranisms which had attained them earlier to these which have matured later. These features and properties are technological and organizational patterns, rules of the game within a given economic organism(always institutionally authorized) as well as broadly understood patterns of consumption, culture and habits. By all means, adaptation is not identical with absorption, albeit both phenomena either induce or terminate each other in the chain of interactions in time and space. The author discusses consecutively the structural and spatial aspects of the problem, addressing it to the Polish accesion to the EU.
Modele i mechanizmy integracji gospodarczej
P. Bożyk
ABSTRACT |
PDF
Pod pojęciem modelu integracji gospodarczej będziemy rozumieli wyeksponowanie głównych i stabilnych w czasie elementów nośnych układu integracyjnego, z pominięciem drugorzędnych, zmieniających się szczegółów. Modele integracji nie są więc fotografiami istniejącej rzeczywistości, lecz jej obrazami uproszczonymi, pozwalającymi zrozumieć logikę tej rzeczywistości. Analiza modelowa integracji gospodarczej jest użyteczna zarówno dla teoretyków badaczy tego zjawiska, jak też dla praktyków, uczestniczących na co dzień w kształtowaniu polityki integracyjnej. Teoretycy, formułując matematyczne bąd. graficzne modele integracji, tworzą możliwość oceny logicznej spójności fragmentów bąd. całościowych konstrukcji myślowych dotyczących integracji gospodarczej powstałych w przeszłości i tworzonych obecnie. Podejście modelowe pozwala ponadto tworzyć modele integracji jako wzorce dla polityki gospodarczej. W praktyce podejście modelowe może przede wszystkim udzielić odpowiedzi na pytanie, czy transmisja konstrukcji ugrupowania integracyjnego (np. strefy wolnego handlu, unii celnej, wspólnego rynku itp.) z jednych warunków do innych przyniesie oczekiwane rezultaty. Dotyczy to przede wszystkim prób transplantacji różnych form integracji gospodarczej z krajów rozwiniętych gospodarczo do krajów słabo rozwiniętych. Nie mniej ważne znaczenie ma analiza modelowa dla krajów nowo wstępujących do ugrupowań integracyjnych.
Foundations of Ethics in Statistics in the Light of the ISI Declaration on Statistical Ethics and the UN Fundamental Principles of Official Statistics
J. Oleński
ABSTRACT |
PDF
1. Every information activity is based on the information users' trust in the sources of information and on the presumption of professional reliability of the information producer and disseminator. It is so because the user of infor mation has no means to verify its quality. Thus, in many areas of the informa tion activity, codes of professional ethics are functioning. Statistics are one of such areas. In 1985, at the session of the International Institute of Statistics (ISI) in Amsterdam, the declaration called in the statistician circles iiCode of Statistical Ethicsli was adopted. In 1992, the UN ECE adopted in the form of resolution the Fundamental Principles of Official Statistics called - because of the number of 10 rules - The Statistical Decalog. In the paper, the fun damental ethical principles are discussed that, in the light of the above-men tioned documents, are to be observed by the persons and institutions involved in statistical survey or being users of statistical data.
2. The paper also takes into consideration the results of the proceedings of the special ISI committee on the code of statistical ethics that is presently working on a new version of this document. The amended version takes into account the ethical implications of modern information technologies for statistical sur veys. Such implications, including the threat to the information quality and statistical confidentiality and the danger of misinformation, arise from the development of information and telecommunications technologies, the ever broader use of the so-called formula driven policy (direct linkage of social and economic instruments with the value of statistical indicators) and the techni cally easy access to the conduct of statistical surveys by insufficiently methodi cally prepared teams.
3. The author suggests the need to include the ethical principles set down in the document of the International Institute of Statistics and the UN into the high-school and university programs of statistics. Also, these principles are to be observed in planning and carrying out statistical surveys as well as in the quality management in statistics.
Definicja luki stóp procentowych a pomiar ryzyka stopy procentowej
J. Kudła
ABSTRACT |
PDF
W polskiej literaturze dotyczącej zarządzania ryzykiem stóp procentowych funkcjonują obok siebie dwa poglądy na wpływ tak zwanej luki stóp procentowych (zwanej inaczej pozycją niedopasowania netto) na ponoszone przez banki ryzyko. Zgodnie z jedną koncepcją dodatnia luka stóp procentowych stwarza zagrożenie pogorszeniem wyniku odsetkowego w przypadku spadku stóp procentowych [Bereza, 1992; Gup, Brooks, 1997; „widerski, 1998; Uyemura, Deventer, 1997], a według innych autorów w przypadku ich wzrostu [Fedorowicz, 1996; Iwanicz-Drozdowska, Nowak, 2001; Zawadzka 1999]. Jednakże, jeżeli opisywany sposób ustalenia luki stopy procentowej jest taki sam w obu przypadkach, to któryś z tych poglądów musi być błędny albo odnosić się do różnych aspektów zarządzania ryzykiem stopy procentowej (np. ujęcia statycznego lub dynamicznego). Fakt ten, sam w sobie, nie budziłby zapewne większych kontrowersji, wszakże wiele terminów finansowych jest różnie definiowanych, gdyby nie sprzeczne wnioski dla praktyki zarządzania ryzykiem stóp procentowych, wynikające ze stosowania proponowanej metody. Dlatego celem tego artykułu jest rozstrzygnięcie powyższego zagadnienia, to znaczy określenie, czy rozważane pojęcie luki ma to samo znaczenie dla obu grup autorów i jakie wnioski wynikają z tego dla praktyki zarządzania ryzykiem. Luka stóp procentowych z reguły definiowana jest jako
How Big Is Ecological Footprint of the Polish Economy?
M. Stachowiak, J. Śleszyński
ABSTRACT |
PDF
The ecological footprint concept was conceived by Wackernagel and developed by Wackernagel and Rees to estimate how much biologically productive space people use to sustain themselves. Ecological footprint calculations are based on two assumptions: first, it is possible to keep track of most of the wastes we generate; secondly, most of these resource and waste flows can be converted to a corresponding biologically productive area. Thus, ecological footprint of any defined population (from a single individual to a whole city or country) is the total area of biologically productive land and water occupied exclusively to produce all the resources consumed and to assimilate all the wastes generated by that population, using prevailing technology. Ecological footprinting takes into account arable land separated into cropland, pasture land, and forest.
Thus, ecological footprints give a direct comparison between nations regarding the level and patterns of consumption of their citizens. Just as important as the level of consumption is the ecological space which the nation has available. This determines how many people a nation can support at the current lifestyle without, on balance, appropriating ecological space from other nations. The ecological footprinting, for very pragmatic reason, should meet the following criteria: (1) the calculation procedure should be objective and scientifically sound, (2) indicators should have a clear interpretation and be understandable by non-scientists, (3) indicators should relate to clear policy objectives.
In the paper we present ecological footprint estimates made for the Polish nation within its border over 1955Ś1997. In this approach we managed to reach numbers comparable with other countries' studies. It appears that Polish footprints do not differ very much from western developed societies. However, as usual in dynamic economies, they seemto be too large when compared to available ecological space.
The ecological footprint is one attempt at developing a biologically based ecological economics, which approximates reality better than many economic expansionist models. There are several advantages and limitations associated with the development of the ecological footprint concept. The major advantage of the ecological footprint concept over some other indicators like environmental space is that the former concept gives a clear, unambiguous message often in an easily digested form. The clarity of the message is an important function of any indicator for both policy makers and the general public. Next, the calculation upon which the ecological footprint is based is relatively easy to undertake and much of the data is available at different spatial scales. Nevertheless, the presentation of ecological footprinting needs to be greatly improved. Ecological footprint is a static measure, it ignores technological change, it ignores underground resources, it is a stock measure and does not measure flows, it lacks measures of equity. The energy footprint aspect needs to be tackled by experts in the energy field. More work needs to be done on the vexed question of forest yield factors and sustainability. But despite of the many problems, there remains tremendous potential in the use of ecological footprints for estimating how many people each nation can support in a specified consumption and production patterns.
Optimum konsumenta w warunkach gospodarki otwartej
M. Kruszka
ABSTRACT |
PDF
Współczesna gospodarka rynkowa charakteryzuje się niezwykle szybkim tempempostępu technicznego oraz pogłębiającymsię procesemglobalizacji. Oba te zjawiska przyczyniają się do zwiększenia roli handlu międzynarodowego i stopniowego zacierania różnicy pomiędzy rynkiem krajowym oraz zagranicznym. Instytucjonalnym wyrazem takich tendencji stało się powołanie w 1995 r. Światowej Organizacji Handlu (WTO), która w grudniu 2001 r. liczyła już 143 członków (w tymrównież Polskę). Tak liczne grono państw zdecydowało się zatem dążyć do jak największego zliberalizowania obrotu międzynarodowego. Tradycyjnie, międzynarodowe stosunki gospodarcze uważa się za element makroekonomii. Nic jednak nie stoi na przeszkodzie, aby do analizy zjawisk związanych z wymianą międzynarodową użyć klasycznych narzędzi mikroekonomicznych. Próbę takiego ujęcia zaprezentowano w niniejszym opracowaniu, koncentrując się tylko na wpływie handlu pomiędzy dwoma krajami na kształtowanie się optimum konsumenta. Typowy model optimumkonsumenta zakłada, że podmiot mikroekonomiczny może dokonywać wyborów pomiędzy dwoma dobrami x i y, w stosunku do których ma pewne preferencje. Z zakupów obu dóbr uzyskuje użyteczność, jednak jednocześnie musi ponosić wydatki. Jeśli założymy, że nie ma możliwości zaciągania kredytów, a zatem eliminuje się problem wyboru międzyokresowego, to maksymalna nominalna wartość wydatków zrównać się musi z nominalnym dochodem. W ten sposób definiuje się ograniczenie budżetowe:
Pomiar ryzyka rynkowego - metoda wartości ryzykowanej
A. Gemzik- Salwach
ABSTRACT |
PDF
Problem pomiaru i sterowania ryzykiem pojawił się wraz z nadejściem w połowie lat siedemdziesiątych XX wieku nowych tendencji na światowych rynkach finansowych. W tym czasie gwałtownie wzrosła zmienność parametrów finansowych, co skierowało zainteresowanie podmiotów gospodarczych w stronę metod, służących ograniczaniu nowo powstałych rodzajów ryzyka. Nastąpił wtedy naturalny wzrost popytu na kontrakty terminowe, który w odpowiedzi na konkretne potrzeby inwestorów stymulował dywersyfikację tych instrumentów [Jajuga, Kuziak, Markowski, 1998]. Nowe produkty finansowe, choć miały służyć kontroli ryzyka, same w sobie stanowiły nowe jego .ródło. Ponadto w tym czasie pojawiło się zjawisko globalizacji, oznaczające powstanie silnych powiązań pomiędzy rynkami, które wiąże się z wzrostemkorelacji zmiennych finansowych. Wszystkie te czynniki wzajemnie oddziaływały na siebie, dodatkowo jeszcze się potęgując. Wtej sytuacji zarządzanie ryzykiem, którego nadrzędnym celem jest ochrona instytucji przed nieakceptowanym poziomem strat, stało się bez wątpienia dużo trudniejsze [Grabowska, 2000, s. 34]. W ostatnim czasie świat finansowy skłania się do poglądu, że przy pomiarze ryzyka rynkowego należy brać pod uwagę możliwe niekorzystne odchylenia od oczekiwanych wartości. Prowadzi to do koncepcji miar zagrożenia, spośród których standardem stały się metody pomiaru ryzyka oparte na wartości ryzykowanej [Jajuga, 2000, s. 112; Jajuga, 1999, s. 64]. Użytkownik, który chce zastosować metodę Value at Risk, ma do wyboru kilka możliwych sposobów jej kalkulacji, przy czymw każdej z nich występuje przynajmniej jeden parametr, którego wielkość można elastycznie dobierać [Bałamut, 2002, s. 93]. Konstruowane modele mogą różnić się np. przyjętymi założeniami co do rozkładów zwrotów z czynników ryzyka, metodami agregacji różnych kategorii ryzyka, sposobem traktowania opcji itp. Wykorzystanie odmiennych metod estymacji Value at Risk często prowadzi do braku spójności w ocenie ryzyka, dlatego też szczególnie ważna jest znajomość założeń oraz ich konsekwencji.
Polisa posagowa na zaopatrzenie dzieci - studium przypadku
P. Jaworski, J. Wierzbicki
ABSTRACT |
PDF
Niniejsze opracowanie stanowi próbę przeprowadzenia analizy ekonomicznej i prawnej w odniesieniu do umowy ubezpieczenia zaopatrzenia dzieci. Wysokość świadczenia zeń wynikającego stała się przedmiotem sporu pomiędzy osobą uposażoną i ubezpieczycielem. Rozważania poniższe, dotyczące specyficznej, choć ciągle jeszcze nierzadkiej kategorii umów ubezpieczenia posagowego zawartych przed zmianami ustrojowymi, mają szersze odniesienia. Zastosowane w nich metody mogą być z powodzeniem wykorzystywane w innych przypadkach podejmowania decyzji w sprawach angażujących problematykę ekonomiczną i prawną. W ramach procesów zarządzania są to sytuacje wyjątkowo częste. Działania z zakresu polityki gospodarczej, które miały na celu urealnienie wartości pieniądza, jakie przeprowadzono na początku polskiej transformacji ustrojowej, musiały w efekcie również prowadzić do konieczności przerachowywania wartości zobowiązań wyrażonych w pieniądzu. Nieliczenie się przez uczestników życia gospodarczego z wyrażoną w pieniądzu wartością poszczególnych stosunków zobowiązaniowych, jakie w przeszłości mogły mieć miejsce z uwagi na silny i powszechny charakter obecności państwa w sferze gospodarczej, uległo zmianie. Jego wyrazem było warunkowane orzeczeniem sądowym odejście od zasady nominalizmu na rzecz stosowania w określonych wypadkach waloryzacji świadczeń wynikających z ww. zobowiązań 1 . Niniejsza praca poświęcona jest ustaleniu kryteriów, na których podstawie będzie można określić zasady waloryzacyjne możliwe do zaakceptowania przez obie strony. Celem, który sobie postawiliśmy, było opracowanie podstawowych przesłanek mechanizmu waloryzacyjnego.
Ewolucja roli i koncepcji polityki celnej w teorii i praktyce gospodarczej
G. Mosiej
ABSTRACT |
PDF
Historia gospodarcza pokazuje, iż polityka celna jest zjawiskiem co najmniej tak samo starym jak instytucja państwa. Początki autarkiczno-protekcjonistycznych idei sięgają już czasów antycznych. W okresie, kiedy Ateny były w pełni zaopatrzone w obce dobra, a rodzima produkcja przeżywała upadek, Platon opowiadał się za ograniczeniem handlu zagranicznego i podjęciem gospodarowania przez państwo, a Arystoteles był zwolennikiempowrotu do stanu zamkniętej gospodarki domowej 1 . Państwa starożytne oraz typu feudalnego obok polityki ochronnej i przestrzegania idei autarkii, prowadziły politykę gospodarczą, w tym celną charakteryzującą się ostrymfiskalizmem. Było to spowodowane faktem, iż polityka gospodarcza w tamtym czasie podporządkowana była utrzymaniu rodziny monarszej oraz zaspokajaniu jej ambicji. Fiskalizm wzrastał zwłaszcza w warunkach ekspansyjnych poszczególnych krajów oraz związanych z tym działań w kierunku umocnienia instytucji państwa 2 . W drugim etapie akumulacji kapitału istotnego znaczenia zaczęła nabierać akumulacja przy pomocy państwa w drodze podatków i wszelkiego rodzaju środków przyspieszających rozwój kapitalizmu. Jednym z takich narzędzi były cła. Tendencje te pierwszy intelektualno-religijny wyraz znajdują w kalwinizmie 3 . Cło, jako narzędzie walki ekonomicznej i świadomej polityki gospodarczej, zaczęło odgrywać istotną rolę w miarę rozwoju stosunków pieniężnych i komunikacyjnych. Już Jean Bodin twierdził, że należy utrzymać wolność wymiany handlowej, aby państwa mogły dopełniać się ekonomicznie, lecz żądał przy tym wprowadzenia cła wywozowego na produkty rolne, zakazu wywozu surowców, pewnych przywilejów w zakresie importu surowców zagranicznych, wreszcie dużych ceł na wyroby zagraniczne. Można więc powiedzieć, iż Bodin był przeciwko idei całkowitej prohibicji, lecz nie był także zwolennikiem pełnej swobody w zakresie wymiany międzynarodowej.
Stabilność polskiego systemu finansowego w latach 1993-2001. Wybrane zagadnienia.
M. Kiedrowska, P. Marszałek
ABSTRACT |
PDF
Polska jest jednym z niewielu krajów wschodzących (emerging markets), których dotychczas nie dotknął kryzys finansowy. Mimo dokonującej się wciąż transformacji i będących konsekwencją tego procesu wielu niedoskonałości zarówno w skali makro, jak i mikro, polska gospodarka wykazywała znaczną odporność na kryzysy finansowe w innych krajach (w tymna brazylijski, azjatycki i rosyjski). Następstwem było jedynie zwolnienie tempa wzrostu, niewywołujące znaczących perturbacji w gospodarce. Pojawia się pytanie, w jakim stopniu wpłynęły na tę odporność odpowiednie posunięcia władz czy korzystne warunki zewnętrzne, a w jakim stopniu było to zasługą sprawnego, —zdrowegol, systemu finansowego w Polsce. Celem opracowania jest więc zbadanie, czy polski system finansowy Š ze szczególnym uwzględnieniem systemu bankowego Š cechuje się mikro- i makroekonomicznymi warunkami, niezbędnymi do uznania systemu za stabilny. Innymi słowy, chodzi o odpowied. na pytanie, czy ewolucja systemu finansowego w naszym kraju przebiegała we właściwym, z punktu widzenia stabilności, kierunku. Próbując odpowiedzieć na to pytanie, wykorzystaliśmy zestaw wska.ników zaproponowany przez nas we wcześniejszymopracowaniu. Wska.niki te, odnoszące się zarówno do skali makro, jak i mikro, dobrano na podstawie mierników stabilności najczęściej spotykanych w praktyce gospodarczej i literaturze przedmiotu . Wska.niki opracowane na podstawie informacji dotyczących polskiej gospodarki przedstawiono w tabelach 2.Ś4. oraz na schemacie 1. W analizie przyjęto okres od 1993 roku, jednego z najtrudniejszych lat polskiej transformacji.
Globalizacja gospodarcza i jej implikacje dla Polski
T. Grosse
ABSTRACT |
PDF
Szeroko dyskutuje się nad globalizacją. Specjaliści odmiennie opisują to zjawisko już na poziomie definicyjnym. Dla niektórych będzie ono oznaczało przede wszystkim tworzenie nowego systemu gospodarczego na światową skalę. Omawiany system charakteryzuje się zwiększeniem intensywności przepływów kapitału, pracy, wymiany handlowej, usług i informacji ponad dotychczasowymi granicami państwowymi. Jednocześnie system tworzy nowe zasady działania światowej ekonomii, generuje nowe podmioty gospodarcze decydujące o rozwoju. Dla przedstawicieli omawianej opcji naukowej podstawowe znaczenie w procesach globalnych ma właśnie tworzenie nowej jakości stosunków gospodarczych i politycznych w skali światowej. Jednocześnie podkreślają oni zmniejszające się znaczenie dotychczasowych struktur instytucjonalnych, zwłaszcza opartych na państwie terytorialnym. W konsekwencji niesłusznie bagatelizują rolę polityki i czynników związanych z określonym terytorium geograficznym. Natomiast uwypuklają znaczenie procesów czysto ekonomicznych oraz najważniejszych aktorów w tej dziedzinie, jakimi stają się ponadnarodowe korporacje i rynki finansowe
Globalizacja a państwo narodowe
J. Górski
ABSTRACT |
PDF
Definicji globalizacji jest co najmniej tyle, ile osób ma na jej temat cokolwiek do powiedzenia. Jednak wśród rozlicznych jej opisów można wyodrębnić szereg elementów wspólnych, które stanowią główne wyróżniki procesów globalizacyjnych. Emma Rotshield w eseju Globalizacja a demokracja w perspektywie historycznej 1 przekonuje, że większość tematów obecnej dyskusji globalizacyjnej została sformułowana już na przełomie XVIII i XIX w. przez takich myślicieli jak Smith, Condorcet czy Herder. Zauważali oni kurczenie się świata oraz wzrost współzależności w skali globalnej. Nie ulega oczywiście wątpliwości, że inne są podstawy tych procesów. O ile jeszcze przed 100 laty procesy globalizacyjne związane były z porządkiem kolonialnym i zjawiskami realnymi (przepływy dóbr i usług, odpowiadające imprzepływy pieniężne), o tyle obecnie podstawy globalizacji tkwią w jakościowo nowym podziale pracy, niespotykanych wcześniej więziach informacyjnych i transportowych oraz w polityce korporacji międzynarodowych.
