Rozszerzenie pasma wahań, a następnie całkowite zniesienie przedziału zmienności kursu złotego dokonane przez Radę Polityki Pieniężnej w latach 1998Ś1999 stworzyło nową jakość polityki kursowej. Przypomnijmy najpierw, że kontrola kursu walutowego wprowadzona po jego upłynnieniu w maju 1995 roku miała na celu ochronę gospodarki polskiej przed zbyt głębokimi wahaniami waluty krajowej w stosunku do walut zagranicznych. Był to powód, dla którego Narodowy Bank Polski stosunkowo często interweniował na rynku walutowym, starając się nie dopuścić do zbyt gwałtownego i głębokiego umocnienia złotego. Tak więc zarówno przedział zmienności waluty krajowej (zewnętrzny ±7% od koszyka pięciu walut oraz tzw. wewnętrzny ±5% od tego samego koszyka), jak i interwencja wewnątrz tego przedziału stwarzały przesłanki do względnej stabilizacji kursowej. Całkowitej stabilizacji nie udało się jednak utrzymać, czego wyrazem było wolne, ale stopniowe umacnianie się złotego w ciągu całego 1995 roku. Nawet powolne, niemające charakteru szokowego zmiany kursu były powodem, jak można sądzić, pojawienia się po raz pierwszy w latach dziewięćdziesiątych (w 1996) ujemnego salda rachunku bieżącego bilansu płatniczego. Dowodzi to znacznej wrażliwości polskiej gospodarki na zmiany kursu walutowego. W dyskusjach poświęconych problematyce wymiany z zagranicą dominują problemy struktury polskiego eksportu, stopnia jego przetworzenia, dywersyfikacji produktowej i geograficznej, braku stosownej promocji eksportu, zakresu odpowiedzialności rządu za wyniki eksportu itp. Kwestie kursowe, szczególnie po całkowitym zniesieniu korytarza zmian kursu złotego, zeszły na plan dalszy, zapewne w przekonaniu o słuszności tego rodzaju polityki i jej nieodwracalności. Wydarzenia z lat 1995Ś1996 świadczą jednak o tym, iż wahania kursu, zarówno jego poziom jak i amplituda, miały (i w dalszym ciągu mają) znaczny wpływ na kondycję polskiego eksportu. Z tego powodu w roku 1997 i na początku 1998 NBP znacznie nasilił interwencje walutowe, co przyniosło ożywienie eksportu notowane jeszcze w połowie 1998 roku. Teoretyczną przesłanką całkowitego uwolnienia kursu złotego dokonanego przez Radę Polityki Pieniężnej było przekonanie o niemożności jednoczesnej

The system of public finances is a set of norms which regulate the money economy of units operating in the public sector. The basic purpose of this system is the fulfilment of the needs of the citizens for public goods. The recent years have brought essential changes in the field of management of public means in Poland. This has caused the shaping of a new system of public finances. A new one both with respect to legal regulations as well as subjects and institutions. The article presents the more important legal foundations and organizational subjects comprising the new system of public finances in Poland. The incomes and expenditures of this system were also analyzed and special attention was paid to the budgets of the units of territorial selfgovernment.

Przyporządkowując odmianom czasu, tzn. momentom lub okresom, a więc cesze (zmiennej) niezależnej, egzogenicznej względem procesu lub zjawiska, adekwatnie im odpowiadające wartości liczbowe zmiennej zależnej badanego procesu lub zjawiska otrzymamy dwuwierszową albo dwukolumnową tablicę statystyczną zwaną szeregiem czasowym (chronologicznym, rozwojowym lub dynamicznym). Analiza szeregów chronologicznych jest obszerną dziedziną badań dynamiki. Jednym z narzędzi pomiaru dynamiki jest stopa (tempo) wzrostu, a zwłaszcza przeciętne (średnie) tempo (stopa) wzrostu 1 . Powszechnie, a właściwie prawie wyłącznie stosowaną, metodą rachunku przeciętnego tempa wzrostu jest liczenie go ze wzoru na ważoną systemem wag jednostkowych średnią geometryczną, krótko zwaną nieważoną średnią geometryczną.

Kredyty zagraniczne mogą się przyczyniać do przyspieszenia wzrostu gospodarczego danego kraju. Jednakże nierespektowanie zasady, że wraz z sięganiem po zagraniczną pomoc kredytową powinny być tworzone w gospodarce zdolności produkcyjne umożliwiające opłacalny eksport (niezbędny do zapewnienia obsługi zaciągniętych wcześniej długów zagranicznych), przyczynić się może do problemów związanych z płynnością finansową, a nawet kryzysu zadłużeniowego. W takiej sytuacji niezbędne jest poszukiwanie sposobów wyjścia z impasu. Oprócz tradycyjnych metod rozwiązywania problemu zadłużeniowego istnieją także, dzięki innowacyjności rynku finansowego, nowe techniki redukcji zagranicznych długów. Z punktu widzenia oddziaływania kredytów zagranicznych na gospodarkę danego kraju można wyróżnić dwa etapy. W pierwszym etapie kredyty uzyskane za granicą znajdują zastosowanie w gospodarce przez dodatkowy import. Korzystna sytuacja występuje w przypadku przeznaczenia dużej części środków z importu na inwestycje lub poprawę zaopatrzenia produkcyjnego, co w efekcie prowadzi do przyspieszenia tempa wzrostu dochodu narodowego ponad wewnętrzne możliwości kraju. Drugi etap wiąże się z koniecznością spłaty zaciągniętych wcześniej kredytów wraz z oprocentowaniem, co stanowi obciążenie dla gospodarki. Jeśli kredyty zagraniczne nie zostały wykorzystane w sposób efektywny, gospodarka kraju napotyka trudności związane ze znalezieniem dostatecznej ilości środków na ich spłatę. Konieczność obsługi, powstałego na podstawie zaciągniętych za granicą kredytów, zadłużenia staje się barierą wzrostu gospodarczego. Sięganie po zewnętrzne .ródła finansowania w celu przyspieszenia wzrostu gospodarczego i modernizacji aparatu wytwórczego może się skończyć wystąpieniem napięć w bilansie płatniczym, które wpływają hamująco na możliwości rozwoju gospodarki. Realne jest w takiej sytuacji niebezpieczeństwo pułapki zadłużenia. Istotne jest, aby niemożność obsługi zadłużenia, czyli obsługa odsetek i rat kapitałowych (spłata rat kapitałowych ma znaczenie wtórne, podstawowym zadaniem zadłużonego kraju jest obsługa odsetek), nie podważyła zdolności do zadłużania się

Ostatnia dekada dwudziestego wieku jest okresem szczególnie wzmożonej aktywności wielu państw, adresowanej do szeroko rozumianych sektorów monopoli naturalnych, w tym także do elektroenergetyki. Coraz częściej przybiera ona formę wyspecjalizowanej regulacji i zwykle jest podejmowana wtedy, gdy zawodzą mechanizmy rynkowe w równoważeniu popytu i podaży w sprawiedliwym, czyli ekonomicznie uzasadnionym rozkładaniu korzyści i nakładów (kosztów), gdy zachodzi konieczność szczególnej ochrony interesu publicznego, z reguły niepoddającego się rynkowej weryfikacji Korzenie takiego typu monopolu sięgają czasów odległych, narodziny sektora energetycznego i jego stopniowy rozwój były bowiem związane z ustanowieniem wyłączności po stronie podaży usług dotyczących dostaw paliw lub energii. Przy czym - warto pamiętać, iż początkowo dostawy te miały charakter towarowy (dziś zapewne posłużylibyśmy się terminem komercyjny), a dopiero z czasem, z uwagi na ogromne pożytki, a zarazem newralgiczność dla społeczeństwa i gospodarki, stały się dobrem publicznym. Dziś, jakby paradoksalnie to wyglądało, powracamy do korzeni. Wszędzie tam, gdzie dostawa energii wymagała stosownej infrastruktury technicznej (najczęściej w postaci sieci przesyłowych - stąd pochodzi termin: sektor sieciowy), rozwijano sieć w ramach jednego przedsiębiorstwa. Następnie aż do pełnego jej obciążenia możliwe było dowolne zwiększanie świadczeń przy nieznacznym tylko wzroście kosztów. „wiadomie, z uwagi na efekt skali, rezygnowano z konkurencji. Wydawało się przez wiele lat, iż ta praktyka ma obiektywny charakter, nie sposób jej uniknąć, a więc jest czymś zupełnie naturalnym, dlatego też była zabezpieczana prawnie (monopol prawny). Stąd też i określenie monopolu naturalnego. Zachodzi zatem pytanie, co i dlaczego uległo zmianie w podejściu do naturalnych monopoli i to zmianie tak diametralnej? Wydaje się, że zaważyła głównie coraz powszechniej postępująca potrzeba racjonalizacji ludzkich działań, wzmocniona dodatkowo niechęcią odbiorców paliw i energii do ponoszenia stale rosnących kosztów ich dostarczania, a także obawą, wręcz strachem przed powtórką lekcji tzw. szoku naftowego z początku lat siedemdziesiątych. Swój znaczący udział w tej zmianie miały katastroficzne prognozy o wyczerpywaniu się zasobów konwencjonalnych paliw oraz postrzeganie sektora energetycznego jako bariery wzrostu gospodarczego, czyli spowalnianie przez sektor energetyczny ekspansji gospodarczej będącej .ródłem powszechnego dobrobytu. Dla dokonania niezbędnych zmian konieczne stało się zaangażowanie w ten proces autorytetu i instytucji państwa. Do niedawna dwoma podstawowymi wyróżnikami funkcjonowania energetyki, a także innych usług infrastrukturalnych, były: monopolistyczny sposób organizacji zaopatrzenia w dobra i usługi tej sfery w połączeniu z publicznym nadzorem (w niektórych krajach europejskich - nadal to tak wygląda). Obecnie ten stan rzeczy ulega zmianie dzięki stosowaniu mechanizmów i narzędzi regulacji. Proces ten nabiera światowego wymiaru, a jego celem jest wprowadzenie do energetyki elementów konkurencji dla poprawy efektywności sektora i obniżki cen energii.

Od kilku lat notujemy znaczną nadwyżkę importu nad eksportem. Przyczyny są różne, ale dają się sprowadzić do dwóch podstawowych elementów: polityki gospodarczej (w tym kursowej, celnej, ograniczeń pozataryfowych itd.) oraz niskiej konkurencyjności polskich przedsiębiorstw, także spowodowanej prowadzoną polityką gospodarczą, ale również i odziedziczonym niskim poziomem technicznym i - o czym wspomina się najrzadziej, a co jest bardzo istotne - niekonkurencyjną strukturą instytucji państwowych, samorządowych i społecznych. Uruchomienie rzeczywistego wzrostu polskiego eksportu jest przede wszystkim kwestią odmiennej polityki gospodarczej. Istotne jest także zastosowanie odpowiednich narzędzi, w postaci instytucji realizujących politykę rządu, na wzór systemu, jaki stosują z powodzeniem inne kraje OECD. System ten przyniósł szczególny sukces Japonii i krajom Azji Południowo-Wschodniej. Wszystkie kraje o rozwiniętej gospodarce rynkowej stosują różne mechanizmy wspierania krajowych producentów i usługodawców, aby wyrównać ich szanse w rywalizacji z zagranicznymi konkurentami korzystającymi ze wsparcia instytucji w rodzimych krajach. Konieczność odmiennej od dotychczasowej, polityki gospodarczej, a przede wszystkim zwiększenie udziału państwa w kreowaniu procesów gospodarczych nie jest dziś tylko postulatem wąskiej grupy ekonomistów, postawionych poza nawias środowiska przez większość o liberalnych poglądach, ale oczywistym truizmem, jeśli nie dla naukowców, to na pewno dla polityków, obawiających się wybuchu konfliktów społecznych na dużą skalę, ale także i dla większości polskiego społeczeństwa. Przyczyny leżą w stanie naszej gospodarki. Gospodarka naszego kraju wykazuje, szczególnie w ostatnich dwóch latach, szereg bardzo niepokojących objawów. Spada stopa przyrostu dochodu narodowego, wzrasta bezrobocie, narasta deficyt bilansu handlowego.