The Lisbon provisions of the European Union form a team economic policy. The annual common priorities of economic policy are to become binding for all the member states both in the sense of goals and the ways of their achievement. The uniform policy is to serve among others the strengthening of the euro, favouring the increased competitiveness of the Union economies in the face of globalization dangers. For this purpose is to be subordinated a radical union economic modernization on the ground of regulated electronic turnover, advanced telecommunication integration, dissemination of the internet. An attempt at an analytical look at the future arrangement of relations in a considerably enlarged Union in this context must take into consideration not only the contrasting national economic differences, but alsoŠand to a large extentŠthe civilization and custom spans, the dominating ideological convictions, the level of political maturity or other social conditions which can both favour as well as seriously hinder the stable coexistence in the joint international environment. Even the relatively favourable adaptation of the economies of the new member countries to the EU rules and challenges cannot however be identified with a disappearance of income and other spans. It therefore remains quite an open question at what rate, and in effect in what time, at least an approximate equalization of the national levels can be reached. And in general is it possible to imagine more concretely such a purpose of the process of European integration. Omitting the essential dilemma of the authenticity of the vanishing of contradictions between the interests and aspirations of the European powers Germany, France, Great Britain, ItalyŠcoming up to the highest institutional level of economic-political integration would require an unusually precise, satisfying all parties, solution of the delicate dilemma of equal rights and opportunities of large and smaller countries. Also taking into consideration the theoretically permanent probability of maintaining in the economic sphere the phenomenon of regional, possibly also subregional division into specifically separating centres and peripheries. It is necessary however to accent stronger the dangers resulting from the global development disproportions. First of all in the relation North-South, but also in the continental proportions (in the recent decades marked economic progress in Asia, slight in Latin America and decidedly weak in Africa, the most backward region. The globalization process as it results from the hitherto experiences does not lead for the time being in an equalized way to benefits of the whole of national economies. And certainly still for a long time it will not guarantee all the countries approximate effects, not to mention the question of the necessity of a distinctly faster progress in the areas remaining economically and civilizationally below the standards considered to be sufficient. A factor correcting the supremacy of the wealthy world may turn out to be political circumstances, an attitude towards attracting new allies even against strictly economic preferences.

Występujące w literaturze twierdzenia o utrwalaniu się tendencji związanej z globalizacją międzynarodowych stosunków ekonomicznych odnoszą się przede wszystkim do procesów finansowych. W tej bowiem sferze elastyczność kapitału, jego mobilność, a także możliwości dostosowania się do różnego typu sytuacji i warunków działania są wyjątkowo duże. Trzeba jednak już w tym miejscu stwierdzić, iż te cechy kapitału finansowego, stanowiące o szczególnych możliwościach jego pomnażania, mogą, ze względu na dużą wrażliwość na zmieniające się warunki funkcjonowania w poszczególnych krajach czy regionach świata, stawać się przyczyną wielu negatywnych konsekwencji zarówno dla instytucji czy krajów go eksportujących, jak i importujących. Ostatnich kilka lat potwierdziło niestety te spostrzeżenia. Obok niewątpliwych sukcesów, w gospodarce światowej obserwujemy szereg sytuacji kryzysowych, które są szczególnie niebezpieczne w sferze finansów przyjmują najczęściej postać kryzysów walutowych, ale ich reperkusje zaczęły ujawniać się również w innych ogniwach systemu finansowego (kryzys finansowy) czy też całego systemu gospodarczego i poszczególnych członów polityki ekonomicznej (kryzys ekonomiczny). Wprawdzie przynajmniej dotychczas te krajowe czy też regionalne sytuacje kryzysowe nie przerodziły się w kryzys ogólnoświatowy, ale obawy przed takim możliwym scenariuszem wyzwoliły szczególną reakcję ze strony rządów poszczególnych państw czy też organizacji i instytucji międzynarodowych w postaci formułowania różnego typu propozycji, które z jednej strony ograniczałyby skutki owych zaistniałych już sytuacji kryzysowych, a z drugiej strony zapobiegałyby tworzeniu sprzyjających warunków kryzysogennych. Są to reakcje na kryzysy, ich konsekwencje i gro.bę zdeformowania, a nawet zniszczenia struktur i mechanizmów tworzonego przez długi okres i wielkim wysiłkiem międzynarodowego systemu finansowego. Jednymi z propozycji są koncepcje, które określa się jako próbę reformowania światowego systemu finansowego albo ideę tworzenia nowej międzynarodowej architektury finansowej. Analiza problemów z tym związanych oraz poszukiwanie odpowiedzi na pytanie, czy jest to trwała tendencja, czy też tylko dora.ne, okresowe działanie, będą przedmiotem prezentowanego artykułu.

Na odrębną uwagę w szkicu na temat ewolucji przedsiębiorstw okresu transformacji zasługują zmiany struktur organizacyjnych. Posługując się wprowadzonym przez L. Balcerowicza wygodnym pojęciem mechanizmu nakazowo-rozdzielczego właściwego dla gospodarki scentralizowanej, przypomnijmy, że zachowywał on dla siebie prawo narzucania i powielania struktur organizacyjnych. Były to w zasadzie struktury funkcjonalno-liniowe z preferencjami w pewnych okresach dla kombinatów, które ogarniały swym zasięgiem wiele stadiów łańcucha wytwarzania. Zestawiając ze sobą efekty funkcjonowania MNR i organizacji rynkowych, podnoszono zawsze antyinnowacyjny charakter MNR, wyrażający się w niedostatecznej czy też znikomej innowacyjności produktowej. We współczesnych porównaniach na plan pierwszy wysuwają się instytucjonalne hamulce tworzone przez państwo, które nie dopuszczały do ewolucji MNRw kierunku struktur zorientowanych rynkowo. Za wtórne i pochodne zaś uznaje się zdolności innowacyjne i produktowe. Jest to zrozumiałe: jeśli budowano kombinaty (mistrzem w ich tworzeniu była NRD), to z myślą o lepszym zaopatrzeniu przedsiębiorstw, działających w ciągu wytwarzania, a nie końcowego odbiorcy konsumenta na rynku. Na zjawisko samoorganizacji należy spojrzeć szerzej z perspektywy dynamicznych, złożonych systemów adaptacyjnych. Przyjmujemy współczesny systemowy punkt widzenia, może należałoby powiedzieć systemowo-cybernetyczny, jako że będziemy eksponować w systemach złożonych i adaptacyjnych warstwę informacyjno-regulacyjną. Systemowe podejście do firmy i rynku oraz szerzej do gospodarki, tak jak je tu będziemy szkicować, zastępuje klasyczne ujęcie zamkniętego systemu równowagi, które dominuje w podręcznikach ekonomii przynajmniej od czasów A. Marshalla. Zamknięty system równowagi oznacza, że gospodarka jest w zasadzie stabilna. Wprawdzie zewnętrzne szoki wytrącają układ gospodarczy z pozycji równowagi, istnieją jednak samoczynnie działające siły, przywracające ten stan. Za czasów A. Marshalla takie podejście do gospodarki przez pryzmat równowagi układu zamkniętego było dość dobrze uzasadnione względną stabilnością warunków produkcji masowej. Oznaczało ono przyjęcie następujących założeń, dotyczących sektorów i przedsiębiorstw:

Pojęcie przedsiębiorczości jest dalekie od klarowności. Intuicyjnie czujemy, że przedsiębiorczość to nie to samo co podejmowanie jakiegoś przedsięwzięcia lub posiadanie przedsiębiorstwa. Mała firma pisze Tomasz Gruszecki ma konkretnego przedsiębiorcę [Gruszecki, 1994, s. 183]. To oczywiste. I dlatego, dla wielu badaczy i wykładowców small business czy też mała firma to prawie synonim przedsiębiorczości. Przedsiębiorczość występuje jednak również w firmach wielkich (które kiedyś były małe), a firmy małe i ich właściciele czasem bardziej przypominają zastygłe w braku rozwoju biurokracje niż opisywane przez ekonomistów rewolucyjne typy kreatywnych destruktorów. Tych ostatnich możemy natomiast coraz częściej spotkać w wielkich korporacjach, gdzie cztery Schumpeterowskie role społeczne przedsiębiorcy (innowator, kapitalista, menedżer i wynalazca) dają się najlepiej wyróżnić, a czasemnawet —przywiązaćlc do określonych ról organizacyjnych czy osób. Wykorzystywanie dorobku i aparatury pojęciowej Schumpetera czy innych ekonomistów jak Say, Thünen, Cantillon czy Kirzner to kolejny istotny problem konceptualizacyjny. Konkretny przedsiębiorca ze Stadionu Dziesięciolecia nie wprowadza nowych funkcji produkcji, nie prowadzi arbitrażu rynków, nie ustanawia ani też nie burzy równowagi rynku. Zwykle nie tylko nie zna, ale również zupełnie nie interesuje się dorobkiem klasyków ekonomii. Co robi najlepiej go spytać. Spytać w zrozumiałym dla niego i jego kolegów języku. Najprawdopodobniej nie używają oni języka teorii ekonomii. W odróżnieniu od idealnych, modelowych typów książkowego świata ekonomii, pan Zdzisiek i pani Zenia robią rzeczy konkretne; robią je podobnie jak konkurenci lub inaczej. Najczęściej, częściowo podobnie i częściowo inaczej. Czasem zupełnie inaczej. W tym —tak samo i inaczejle tkwi podejście do zarządzania konkretnej osoby. Jeżeli mamy badać jej postawy i zachowania, możemy weryfikować opisywane w literaturze typy idealne, możemy też gromadzić kolejne konkretne przypadki. W sytuacji istotnych i intensywnych zaburzeń społecznych i ekonomicznych, związanych z kształtowaniem się nowych kategorii myślenia i sposobów na życie, zbyt wczesne posłużenie się typem idealnym może jednak w istotnym stopniu zniekształcić wyniki badań, jeżeli nawet nie uniemożliwić uzyskanie sensownych rezultatów. Wydaje się to dotyczyć przede wszystkim typów istniejących już w literaturze.

Społeczeństwo informacyjne geneza pojęcia Postęp technologiczny, jaki dokonał się w ciągu ostatnich kilku dziesięcioleci w technologiach informacyjnych (TI) i mediów elektronicznych, spowodował istotne zmiany praktycznie we wszystkich dziedzinach działalności ludzkiej społecznej i ekonomicznej. Żyjemy obecnie w Wieku Informacji (Information Age). Na przybliżenie tego pojęcia zaproponowano już wiele terminów, m.in.: społeczeństwo postindustrialne (Bell), gospodarka informacyjna (Porat), globalna wioska 1 itp. 2 Terminy te są obecnie powszechnie zastępowane przez społeczeństwo informacyjne (information society). W literaturze brak jednoznaczności, kto pierwszy wprowadził to określenie 3 . Prawdopodobnie 4 pojęcie —społeczeństwa informacyjnegol, (joho shakai) zostało po raz pierwszy użyte przez Kenichi Koyamę w Introduction to Information Theory [1968], a następnie Yoneji Masudę [1969]. Johoka shakai określające zmianę w informacyjnie zorientowane społeczeństwo (joho shakai) stało się sloganem polityki gospodarczej Japonii już od końca lat sześćdziesiątych 5 . Już wiele prac spopularyzowało koncepcje społeczeństwa informacyjnego. Uwypuklają one wagę informacji jako zasobu i technologii informacyjnych stosowanych do ekonomicznego przeżycia organizacji (m.in. Bell, Toffler, Masuda, Stonier, Naisbit, Lyon, Dizzard, Drucker). Determinanty społeczeństwa informacyjnego Nawet pobieżne spojrzenie na przedstawione pojęcia wskazuje na jeden wspólny element wszystkich haseł, którym jest

Samorząd terytorialny stanowi jeden z podstawowych elementów państwa demokratycznego. Demokracja lokalna daje możliwość współdecydowania o sprawach najbliższych każdemu człowiekowi. W codziennym życiu przeciętnego obywatela dużo ważniejszym problemem jest stan lokalnej drogi czy jakość pitnej wody niż bilans handlu z zagranicą lub aktualny stan posiadania czołgów przez armię. Jednak nie interesuje go droga, przebiegająca 200 czy nawet 20 km od miejsca jego zamieszkania, ani woda, którą piją mieszkańcy takich odległych miejsc. Rozważając dalej zainteresowania owego przeciętnego obywatela, okaże się, że wśród codziennych spraw go zajmujących nie znajdują się np. problemy bezrobotnego sąsiada, ale ceny towarów w supermarkecie w pobliżu. Jak z tego wynika, określenie, czym i dla kogo powinien działać samorząd, nie jest zadaniem łatwym. W art. 3 Europejskiej Karty Samorządu Terytorialnego zapisano, iż Samorząd terytorialny oznacza prawo i zdolność społeczności lokalnych w granicach określonych prawem do kierowania i zarządzania zasadniczą częścią spraw publicznych. Z definicji tej wynika, że przedmiotem działania samorządu są sprawy publiczne, w każdym razie duża ich część, podmiotem zaś społeczność lokalna. W niniejszym artykule przedstawione są rozważania nad tymi kategoriami. Problematyka przedmiotu działania samorządu terytorialnego, a także szerzej państwa, ma niezwykle bogatą literaturę. Ekonomistom kojarzy się przede wszystkim z kwestią dóbr publicznych i ich dystrybucji. Jednak nie tylko ekonomia może stanowić punkt wyjścia do rozważań nad sprawami publicznymi. Inne nauki społeczne również starają się definiować to pojęcie. Przegląd podstawowych spostrzeżeń z innych dziedzin, który zawarty jest w pierwszej części artykułu, może okazać się pomocny w zrozumieniu zasad, w rzeczywistości wyznaczających podział między kompetencjami prywatnymi a publicznymi, a także rozdział spraw publicznych na poszczególne szczeble administracji publicznej. W drugiej części artykułu zaprezentowana została analiza podmiotu działania samorządu, a więc tego, jak wiele osób powinno tworzyć wspólnotę lokalną i co powoduje włączenie ludzi do tej wspólnoty. Rozwiązania tej kwestii są w rzeczywistości najczęściej arbitralnie dokonywane przez rząd centralny. Okazuje się jednak, że mamy tu również do czynienia z mechanizmem podobnym do rynkowego. Mieszkańcy będą wybierać tę wspólnotę, której działania są najbliższe ich preferencjom. Spostrzeżenie to jest niezwykle ważne z punktu widzenia zarządzania samorządem. Pozwala oczekiwać, że konkurujące między sobą jednostki samorządu będą coraz lepiej spełniać i rozumieć potrzeby